چرا دیگ روغن داغ و اهمیت استفاده صحیح از آن؟
دیگ روغن داغ صنعتی، یا هیتر روغن داغ، یکی از تجهیزات کلیدی در بسیاری از صنایع مدرن به شمار می‌رود. این دستگاه‌ها با استفاده از یک سیال انتقال حرارت (عموماً روغن‌های حرارتی مخصوص)، حرارت مورد نیاز فرآیندهای مختلف صنعتی را در دماهای بالا و فشارهای کاری پایین تأمین می‌کنند. صنایع مختلفی مانند نساجی، چوب، کاغذ، قیر، مواد شیمیایی، صنایع غذایی و دارویی به طور گسترده از دیگ‌های روغن داغ برای دستیابی به دماهای عملیاتی دقیق و پایدار بهره می‌برند. مزیت اصلی این سیستم‌ها، توانایی رسیدن به دماهای بسیار بالا (تا 300-350 درجه سانتی‌گراد و حتی بیشتر در مدل‌های خاص) بدون نیاز به فشارهای بخار بالا است که این امر ایمنی و کارایی سیستم را افزایش می‌دهد.
با این حال، عملکرد بهینه و طول عمر مفید دیگ روغن داغ، و مهمتر از همه، ایمنی پرسنل و محیط کار، مستلزم رعایت دقیق اصول و دستورالعمل‌های بهره‌برداری و نگهداری است. سیال حرارتی در دماهای بالا بسیار اشتعال‌زا و خطرناک است و هرگونه سهل‌انگاری یا عدم آگاهی از رویه‌های صحیح می‌تواند منجر به حوادث ناگوار، خسارات مالی سنگین و توقف خط تولید شود. این مقاله، راهنمایی جامع برای اپراتورها، تکنسین‌ها و مدیران صنایع است تا با اصول استفاده صحیح و ایمن از دیگ روغن داغ صنعتی آشنا شوند و بتوانند از پتانسیل کامل این تجهیزات با حداقل ریسک بهره‌برداری کنند. شرکت “بخار صنعت سپهر” همواره بر آموزش و آگاهی مشتریان خود تأکید دارد و این راهنما را در راستای ارتقای سطح ایمنی و کارایی صنایع کشور ارائه می‌دهد.
بخش اول: آشنایی با اجزای اصلی دیگ روغن داغ و عملکرد آن‌ها
پیش از پرداختن به نحوه استفاده، ضروری است که کاربران با اجزای اصلی دیگ روغن داغ و نقش هر یک در عملکرد کلی سیستم آشنا شوند. شناخت این اجزا به درک بهتر رویه‌های عملیاتی و نگهداری کمک شایانی می‌کند.
کویل حرارتی (Heating Coil):
- این بخش، قلب سیستم گرمایشی دیگ است. لوله‌های مارپیچ فولادی، که معمولاً از جنس بدون درز (مانیسمان) و با قابلیت تحمل دما و فشار بالا ساخته می‌شوند، مسیر عبور روغن حرارتی را تشکیل می‌دهند. مشعل یا المنت‌های الکتریکی (در دیگ‌های برقی) حرارت را به سطح خارجی این لوله‌ها منتقل می‌کنند و روغن در حین عبور از داخل آن‌ها گرم می‌شود. طراحی کویل بر اساس ظرفیت حرارتی مورد نیاز، راندمان انتقال حرارت و افت فشار مجاز سیال صورت می‌گیرد.
مشعل (Burner) یا المنت‌های حرارتی (Electric Elements):
- در دیگ‌های روغن داغ با سوخت فسیلی (گاز، گازوئیل، مازوت)، مشعل وظیفه تولید شعله و انتقال حرارت به کویل‌ها را بر عهده دارد. انتخاب صحیح مشعل با ظرفیت مناسب و تنظیم دقیق آن برای احتراق کامل، نقش حیاتی در راندمان و ایمنی دیگ دارد.
- در دیگ‌های روغن داغ برقی، المنت‌های حرارتی مقاومتی، انرژی الکتریکی را به انرژی گرمایی تبدیل کرده و کویل‌ها را گرم می‌کنند. این نوع دیگ‌ها معمولاً برای ظرفیت‌های پایین‌تر و در مکان‌هایی که دسترسی به سوخت فسیلی محدود است یا الزامات زیست‌محیطی خاصی وجود دارد، کاربرد دارند.
پمپ سیرکولاسیون روغن (Circulation Pump):
- این پمپ وظیفه گردش مداوم روغن داغ در سیکل بسته بین دیگ و مصرف‌کننده‌های حرارت را بر عهده دارد. پمپ سیرکولاسیون باید توانایی کار در دماهای بالا را داشته باشد و دبی و فشار لازم برای غلبه بر افت فشارهای مسیر و تأمین انتقال حرارت کافی را فراهم کند. معمولاً از پمپ‌های سانتریفیوژ با آب‌بندی‌های مخصوص دما بالا (مکانیکال سیل یا مگنتی) برای این منظور استفاده می‌کنند. عملکرد صحیح پمپ برای جلوگیری از افزایش بیش از حد دمای روغن در کویل (Overheating) و تجزیه حرارتی آن (Cracking) حیاتی است.
منبع انبساط دیگ روغن داغ (Expansion Tank):
- روغن‌های حرارتی، مانند سایر سیالات، با افزایش دما منبسط می‌شوند. منبع انبساط فضایی را برای این افزایش حجم روغن فراهم می‌کند و از افزایش فشار بیش از حد در سیستم جلوگیری می‌نماید. این منبع معمولاً در بالاترین نقطه سیستم نصب می‌شود و باید حجم آن متناسب با کل حجم روغن در گردش و ضریب انبساط حرارتی آن محاسبه شود. همچنین، این منبع به جداسازی گازهای ایجاد شده در اثر تجزیه احتمالی روغن و هواگیری سیستم کمک می‌کند.
تابلو برق و سیستم کنترل دیگ روغن داغ (Control Panel):
- این بخش مغز متفکر سیستم است. تابلو برق شامل تمامی قطعات الکتریکی، کنتاکتورها، رله‌ها، فیوزها و سیستم کنترل PLC یا مدارهای فرمان منطقی است. سیستم کنترل، دما، فشار، جریان روغن و عملکرد مشعل و پمپ را پایش کرده و بر اساس تنظیمات اپراتور، عملکرد دیگ را به صورت خودکار تنظیم می‌کند. همچنین، سیستم‌های ایمنی و هشدارهای مختلف از طریق این بخش فعال می‌شوند.
تجهیزات ایمنی و کنترلی دیگ روغن داغ (Safety and Control Instruments):
- این تجهیزات برای عملکرد ایمن و پایدار دیگ ضروری هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- ترموستات‌ها (Thermostats): کنترل دمای روغن خروجی از دیگ و دمای اگزوز.
- پرشر سوئیچ‌ها (Pressure Switches): کنترل فشار روغن و فشار احتراق.
- فلوسوئیچ (Flow Switch): اطمینان از وجود جریان کافی روغن قبل از روشن شدن مشعل.
- شیر اطمینان (Safety Valve): آزادسازی فشار اضافی در صورت عملکرد نادرست سایر کنترل‌ها.
- لول کنترل‌ها (Level Switches): کنترل سطح روغن در منبع انبساط.
- چشم الکتریکی (Photo Cell): پایش شعله در مشعل.
بدنه و عایق‌بندی (Casing and Insulation):
- بدنه خارجی دیگ، کویل‌ها و سایر اجزای داغ را محصور می‌کند. عایق‌بندی حرارتی مناسب با استفاده از پشم سنگ یا سرامیک فایبر، اتلاف حرارت به محیط را به حداقل رسانده و دمای سطح خارجی دیگ را پایین نگه می‌دارد که این امر هم به افزایش راندمان و هم به ایمنی پرسنل کمک می‌کند.
بخش دوم: الزامات پیش از راه‌اندازی و بازرسی‌های اولیه دیگ روغن داغ
پیش از هر بار راه‌اندازی دیگ روغن داغ، به ویژه پس از نصب اولیه یا تعمیرات اساسی، اپراتور باید مجموعه‌ای از بازرسی‌ها و اقدامات را انجام دهد تا از آمادگی کامل سیستم برای شروع به کار ایمن اطمینان حاصل کند.
بازرسی چشمی کلی سیستم:
- اپراتور باید اطراف و خود دیگ را برای هرگونه نشتی روغن، آسیب‌دیدگی عایق، اتصالات شل الکتریکی یا مکانیکی و وجود مواد قابل اشتعال در نزدیکی دستگاه بررسی کند.
- مسیر دودکش و هوای احتراق را برای عدم وجود گرفتگی چک کند.
سطح روغن در منبع انبساط:
- اپراتور باید اطمینان حاصل کند که سطح روغن در منبع انبساط در محدوده مجاز (معمولاً در حالت سرد حدود یک سوم تا نصف حجم منبع) قرار دارد. سطح پایین روغن می‌تواند منجر به کاویتاسیون پمپ، عدم سیرکولاسیون مناسب و آسیب به کویل‌ها شود.
وضعیت شیرآلات:
- اپراتور باید از باز بودن تمامی شیرهای مسیر گردش روغن (ورودی و خروجی دیگ، مسیر پمپ، مسیر مصرف‌کننده‌ها) و بسته بودن شیر تخلیه اطمینان حاصل کند.
- شیرهای مسیر سوخت به مشعل را چک کند که در وضعیت صحیح قرار داشته باشند.
پمپ سیرکولاسیون:
- اپراتور باید از چرخش روان پمپ با دست (در صورت امکان و ایمن بودن) اطمینان حاصل کند.
- جهت چرخش صحیح الکتروموتور پمپ را پس از اولین راه‌اندازی یا تعمیرات الکتریکی بررسی کند.
سیستم کنترل و تابلو برق دیگ روغن داغ:
- اپراتور باید از صحت اتصالات الکتریکی و عملکرد صحیح نشانگرها و کنترلرها در تابلو برق مطمئن شود.
- تنظیمات دمایی و فشاری را بر روی کنترلرها مطابق با نیاز فرآیند و دستورالعمل سازنده چک کند.
تجهیزات ایمنی:
- اپراتور باید از عملکرد صحیح فلوسوئیچ، پرشر سوئیچ‌ها و ترموستات‌های ایمنی اطمینان حاصل کند. این کار ممکن است نیاز به تست‌های دوره‌ای توسط تکنسین متخصص داشته باشد، اما اپراتور باید از عدم دستکاری یا بای‌پس شدن آن‌ها مطمئن شود.
- شیر اطمینان را از نظر ظاهری و عدم وجود نشتی بررسی کند.
سیستم سوخت‌رسانی و مشعل:
- اپراتور باید از عدم نشتی در مسیر سوخت‌رسانی به مشعل اطمینان حاصل کند.
- فشار گاز یا سطح گازوئیل/مازوت در مخزن را بررسی کند.
- مشعل را از نظر تمیزی و عدم وجود گرفتگی نازل‌ها یا الکترودها بررسی کند.
آماده‌سازی محیط اطراف:
- اپراتور باید اطمینان حاصل کند که تهویه محل نصب دیگ مناسب است.
- تجهیزات اطفاء حریق مناسب (کپسول‌های پودر و گاز CO2، سیستم‌های اتوماتیک در صورت وجود) در دسترس و آماده به کار باشند.
بخش سوم: راهنمای گام به گام راه‌اندازی دیگ روغن داغ
پس از انجام موفقیت‌آمیز بازرسی‌های پیش از راه‌اندازی، اپراتور می‌تواند طبق مراحل زیر دیگ روغن داغ را راه‌اندازی کند. توجه داشته باشید که این یک راهنمای عمومی است و همیشه باید به دفترچه راهنمای سازنده دستگاه خود مراجعه کنید.
اطمینان از باز بودن مسیر گردش روغن:
مجدداً اپراتور باید تمامی شیرهای مسیر اصلی گردش روغن را کنترل کند که کاملاً باز باشند.
روشن کردن پمپ سیرکولاسیون:
اپراتور ابتدا پمپ سیرکولاسیون روغن را روشن می‌کند. باید چند دقیقه صبر کند تا روغن در کل سیستم به گردش درآید و هوای احتمالی از طریق منبع انبساط خارج شود. در این مرحله، اپراتور باید صدای کارکرد پمپ و فشار ایجاد شده توسط آن (در صورت وجود فشارسنج بعد از پمپ) را کنترل کند. فلوسوئیچ باید فعال شدن جریان را تأیید کند.
تنظیم ترموستات‌ها:
اپراتور دمای کاری مورد نظر را روی ترموستات اصلی دیگ تنظیم می‌کند. ترموستات حد بالا (ایمنی) را نیز باید بر روی دمایی حدود 15-20 درجه سانتی‌گراد بالاتر از دمای کاری تنظیم کند.
روشن کردن مشعل/المنت‌ها:
اپراتور کلید اصلی مشعل (یا المنت‌ها در دیگ برقی) را در وضعیت روشن قرار می‌دهد. سیستم کنترل ابتدا پروسه پیش‌تهویه (Pre-purge) محفظه احتراق را انجام می‌دهد و سپس مشعل را روشن می‌کند (یا برق المنت‌ها را وصل می‌کند).
پایش اولیه عملکرد مشعل:
اپراتور باید در دقایق اولیه، عملکرد صحیح مشعل، تشکیل شعله پایدار (در دیگ‌های سوختی) و عدم وجود صدای غیرعادی یا دود را به دقت زیر نظر بگیرد.
افزایش تدریجی دما:
اپراتور باید اجازه دهد دمای روغن به آرامی و به صورت تدریجی افزایش یابد. افزایش سریع دما، به خصوص در زمان سرد بودن سیستم، می‌تواند باعث ایجاد تنش‌های حرارتی در کویل‌ها و سایر اجزا شود. معمولاً برای اولین راه‌اندازی یا پس از توقف طولانی، نرخ افزایش دما نباید بیش از 20-30 درجه سانتی‌گراد در ساعت باشد. این کار از طریق تنظیم تدریجی ترموستات یا کنترل ظرفیت مشعل انجام می‌شود.
کنترل پارامترها حین گرم شدن:
در طول فرآیند گرم شدن، اپراتور باید به طور مداوم موارد زیر را پایش کند:
- دمای روغن خروجی از دیگ: باید به آرامی به سمت دمای تنظیم شده حرکت کند.
- فشار روغن: باید در محدوده طراحی سیستم باقی بماند.
- دمای دودکش (در دیگ‌های سوختی): افزایش بیش از حد دمای دودکش می‌تواند نشانه‌ای از احتراق ناقص یا رسوب در کویل‌ها باشد.
- سطح روغن در منبع انبساط: با گرم شدن روغن، سطح آن باید به تدریج بالا بیاید.
- هرگونه نشتی یا صدای غیرعادی: در صورت مشاهده، باید سریعاً علت بررسی و رفع شود.
رسیدن به دمای کاری: پس از رسیدن دمای روغن به مقدار تنظیم شده، مشعل باید به طور خودکار خاموش یا به حالت ظرفیت پایین‌تر برود (در مشعل‌های مدولار). سیستم کنترل، دیگ را در این دما پایدار نگه می‌دارد.
بخش چهارم: بهره‌برداری در حین کار و پایش مداوم دیگ روغن داغ
پس از اینکه دیگ روغن داغ به دمای کاری رسید و سیستم پایدار شد، اپراتور همچنان مسئولیت پایش مداوم عملکرد آن را بر عهده دارد.
ثبت دوره‌ای پارامترها:
اپراتور باید در فواصل زمانی منظم (مثلاً هر ساعت یا طبق دستورالعمل)، پارامترهای کلیدی عملکرد دیگ را در یک لاگ شیت (Log Sheet) ثبت کند. این پارامترها شامل:
- دمای روغن ورودی و خروجی از دیگ
- فشار روغن در نقاط مختلف سیستم
- دمای دودکش
- وضعیت کارکرد مشعل و پمپ
- سطح روغن در منبع انبساط
- میزان مصرف سوخت (در صورت امکان)
این اطلاعات برای تحلیل روند عملکرد، تشخیص زودهنگام مشکلات و برنامه‌ریزی نگهداری بسیار مفید است.
بازرسی چشمی دوره‌ای دیگ روغن داغ:
اپراتور باید به طور منظم اطراف دیگ و سیستم لوله‌کشی را برای هرگونه نشانه‌ای از نشتی روغن، بخار روغن، تغییر رنگ عایق‌ها (که می‌تواند نشانه نشتی و داغ شدن بیش از حد باشد)، یا لرزش‌های غیرعادی بررسی کند.
توجه به صداهای غیرعادی: هرگونه صدای غیرمعمول از پمپ، مشعل یا داخل دیگ می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل باشد (مثلاً کاویتاسیون پمپ، مشکل در یاتاقان‌ها، احتراق نامناسب). اپراتور باید این موارد را جدی گرفته و بررسی کند.
کنترل عملکرد تجهیزات ایمنی: اگرچه تست کامل تجهیزات ایمنی نیاز به تخصص دارد، اپراتور باید از اینکه این تجهیزات دستکاری نشده‌اند و در مدار قرار دارند، اطمینان حاصل کند.
عدم ایجاد تغییرات غیرمجاز: اپراتور نباید هیچ‌گونه تغییری در تنظیمات ترموستات‌های ایمنی، پرشر سوئیچ‌ها یا سایر تجهیزات کنترلی بدون هماهنگی با مسئول فنی و آگاهی کامل از عواقب آن ایجاد کند.
حفظ نظافت و نظم محیط: اپراتور باید همواره محیط اطراف دیگ روغن داغ را تمیز و عاری از مواد قابل اشتعال، ابزارآلات اضافی و زباله نگه دارد. این امر به ایمنی و دسترسی آسان برای بازرسی و تعمیرات کمک می‌کند.
بخش پنجم: رویه خاموش کردن دیگ روغن داغ
خاموش کردن دیگ روغن داغ نیز باید طبق اصول انجام شود تا از آسیب به تجهیزات و بروز خطرات احتمالی جلوگیری شود.
1. روش عادی (Normal Shutdown):
خاموش کردن مشعل/المنت‌ها:
اپراتور ابتدا مشعل (یا المنت‌ها) را از طریق تابلو کنترل خاموش می‌کند.
ادامه کار پمپ سیرکولاسیون:
بسیار مهم است که پمپ سیرکولاسیون روغن برای مدتی (معمولاً 30 دقیقه تا چند ساعت، بسته به دمای کاری و حجم سیستم) پس از خاموش کردن مشعل به کار خود ادامه دهد. این کار باعث می‌شود روغن داغ موجود در کویل‌ها به تدریج خنک شود و از افزایش دمای موضعی، تجزیه روغن و آسیب به کویل‌ها جلوگیری شود. دمای روغن باید تا حد ایمن (معمولاً زیر 80-100 درجه سانتی‌گراد) کاهش یابد.
خاموش کردن پمپ سیرکولاسیون:
پس از خنک شدن کافی روغن، اپراتور می‌تواند پمپ سیرکولاسیون را خاموش کند.
بستن شیرهای ضروری (در صورت نیاز):
اگر قرار است سیستم برای مدت طولانی خاموش بماند یا تعمیراتی انجام شود، اپراتور ممکن است نیاز به بستن برخی شیرهای جداسازی (Isolation Valves) داشته باشد.
2. روش خاموش کردن اضطراری (Emergency Shutdown):
در شرایط اضطراری مانند مشاهده آتش‌سوزی، نشتی شدید روغن، عملکرد نادرست سیستم‌های ایمنی یا هر وضعیت خطرناک دیگر، اپراتور باید فوراً دکمه توقف اضطراری (Emergency Stop) را فشار دهد. این دکمه معمولاً باعث قطع فوری سوخت و برق مشعل می‌شود.
پس از آن، اپراتور باید مطابق با طرح واکنش در شرایط اضطراری شرکت عمل کند که ممکن است شامل فعال کردن سیستم اطفاء حریق، تخلیه محل و اطلاع‌رسانی به مسئولین باشد. در بسیاری از موارد، حتی در خاموش کردن اضطراری، اگر امکان‌پذیر و ایمن باشد، بهتر است پمپ سیرکولاسیون برای خنک کردن روغن به کار خود ادامه دهد، مگر اینکه مشکل از خود پمپ یا نشتی شدید باشد که ادامه کار آن خطر را افزایش دهد.
بخش ششم: نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه دیگ روغن داغ (PM)
نگهداری منظم و پیشگیرانه کلید عملکرد طولانی‌مدت، ایمن و کارآمد دیگ روغن داغ است. شرکت “بخار صنعت سپهر” اکیداً توصیه می‌کند که یک برنامه PM مدون بر اساس دستورالعمل‌های سازنده و تجربیات بهره‌برداری تهیه و اجرا شود.
بازرسی و تست دوره‌ای روغن حرارتی:
- کیفیت روغن حرارتی به مرور زمان و در اثر کارکرد در دمای بالا افت می‌کند. اپراتور یا تکنسین باید به طور منظم (مثلاً هر 6 ماه یا سالیانه، بسته به شرایط کارکرد) نمونه‌ای از روغن را برای آزمایش به آزمایشگاه معتبر ارسال کند. پارامترهایی مانند ویسکوزیته، نقطه اشتعال، میزان کربن، اسیدیته و ذرات معلق بررسی می‌شوند.
- در صورت افت شدید کیفیت روغن، باید آن را تعویض یا تصفیه کرد. کار با روغن فاسد شده باعث کاهش راندمان، رسوب‌گذاری در کویل‌ها و افزایش ریسک آتش‌سوزی می‌شود.
تمیزکاری و سرویس مشعل:
- تکنسین باید به طور منظم (مثلاً هر 3 تا 6 ماه) مشعل را بازرسی، تمیز و تنظیم کند. این شامل تمیز کردن نازل‌ها، الکترودها، فن، فیلتر سوخت و تنظیم نسبت هوا به سوخت برای احتراق بهینه است.
بازرسی کویل‌ها و محفظه احتراق:
- تکنسین باید سالیانه (یا طبق نیاز) کویل‌ها را از نظر وجود دوده و رسوبات کربنی در سمت آتش و رسوبات احتمالی روغن تجزیه شده در سمت روغن بررسی کند. دوده و رسوب به عنوان عایق حرارتی عمل کرده و راندمان را کاهش می‌دهند و می‌توانند منجر به داغ شدن بیش از حد موضعی کویل (Hot Spots) شوند. در صورت نیاز، باید کویل‌ها را با روش‌های مکانیکی یا شیمیایی تمیز کرد.
بررسی و سرویس پمپ سیرکولاسیون:
- تکنسین باید وضعیت آب‌بندی (مکانیکال سیل)، یاتاقان‌ها و کوپلینگ پمپ را به طور دوره‌ای بررسی کند. هرگونه نشتی یا صدای غیرعادی باید سریعاً رفع شود.
تست و کالیبراسیون تجهیزات ایمنی و کنترلی:
- تکنسین باید تمامی ترموستات‌ها، پرشر سوئیچ‌ها، فلوسوئیچ و شیر اطمینان را به طور منظم (مثلاً سالیانه) تست و در صورت نیاز کالیبره یا تعویض کند. این یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های برنامه PM است.
بازرسی منبع انبساط و مسیر ونت:
- تکنسین باید از تمیزی داخل منبع انبساط و باز بودن مسیر ونت (هواکش) آن اطمینان حاصل کند. گرفتگی مسیر ونت می‌تواند منجر به افزایش فشار در سیستم شود.
بازرسی عایق‌بندی و بدنه:
- تکنسین باید هرگونه آسیب‌دیدگی یا افت کیفیت عایق‌بندی را بررسی و ترمیم کند.
نگهداری سوابق:
- تمامی فعالیت‌های نگهداری، تعمیرات، تعویض قطعات و نتایج آزمایش روغن باید به دقت ثبت و نگهداری شوند. این سوابق برای تحلیل عملکرد و برنامه‌ریزی‌های آتی بسیار ارزشمند هستند.
بخش هفتم: نکات ایمنی بسیار مهم دیگ روغن داغ
ایمنی در کار با دیگ روغن داغ باید اولویت اول و آخر باشد. روغن حرارتی در دمای بالا بسیار داغ و قابل اشتعال است.
آموزش پرسنل:
تمامی اپراتورها و پرسنل تعمیر و نگهداری باید آموزش‌های کافی در مورد نحوه کارکرد ایمن، خطرات احتمالی، رویه‌های اضطراری و استفاده از تجهیزات اطفاء حریق دیده باشند. شرکت “بخار صنعت سپهر” می‌تواند در ارائه این آموزش‌ها یاری‌رسان باشد.
استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE):
هنگام کار با دیگ روغن داغ یا انجام بازرسی و تعمیرات، پرسنل باید از PPE مناسب مانند دستکش مقاوم در برابر حرارت، عینک ایمنی، لباس کار مقاوم و کفش ایمنی استفاده کنند.
جلوگیری از نشتی روغن:
نشتی روغن، حتی به مقدار کم، بسیار خطرناک است. روغن داغ می‌تواند باعث سوختگی شدید شود و در تماس با سطوح داغ یا منابع جرقه‌زا، آتش‌سوزی ایجاد کند. هرگونه نشتی باید فوراً شناسایی و رفع شود.
تهویه مناسب:
محل نصب دیگ روغن داغ باید دارای تهویه مناسب باشد تا از تجمع بخارات روغن یا گازهای حاصل از احتراق ناقص جلوگیری شود.
تجهیزات اطفاء حریق:
کپسول‌های آتش‌نشانی مناسب (نوع پودر و گاز یا CO2) باید در نزدیکی دیگ و در دسترس باشند. پرسنل باید نحوه استفاده از آن‌ها را بدانند. در سیستم‌های بزرگ، نصب سیستم‌های اطفاء حریق اتوماتیک توصیه می‌شود.
عدم نگهداری مواد قابل اشتعال:
هرگز نباید مواد قابل اشتعال مانند حلال‌ها، پارچه‌های روغنی، چوب و کاغذ در نزدیکی دیگ روغن داغ نگهداری شوند.
آشنایی با MSDS روغن:
پرسنل باید با برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) روغن حرارتی مورد استفاده آشنا باشند و از خطرات و اقدامات احتیاطی مربوط به آن آگاه باشند.
سیستم ارتینگ مناسب:
تمامی تجهیزات الکتریکی باید به طور صحیح به سیستم ارت متصل باشند تا از خطر برق‌گرفتگی جلوگیری شود.
هرگز سیستم‌های ایمنی را از مدار خارج نکنید:
بای‌پس کردن یا دستکاری ترموستات‌های ایمنی، پرشر سوئیچ‌ها یا شیر اطمینان اکیداً ممنوع است و می‌تواند منجر به فاجعه شود.
احتیاط در زمان تعمیرات:
پیش از هرگونه عملیات تعمیر و نگهداری، اپراتور باید سیستم را خاموش، از منبع انرژی جدا (Lockout/Tagout) و فشار آن را تخلیه کند. همچنین باید منتظر بماند تا دمای سیستم به حد ایمن کاهش یابد.
بخش هشتم: عیب‌یابی مشکلات رایج دیگ روغن داغ
آشنایی با برخی مشکلات رایج و دلایل احتمالی آن‌ها می‌تواند به اپراتور در تشخیص سریع و اقدام مناسب کمک کند.
دیگ به دمای تنظیم شده نمی‌رسد:
- مشکل در مشعل (احتراق ناقص، ظرفیت پایین، گرفتگی نازل)
- تنظیم پایین ترموستات
- رسوب در کویل‌ها (سمت آتش یا سمت روغن)
- کیفیت پایین سوخت
- بار حرارتی بیش از حد از سمت مصرف‌کننده‌ها
- عملکرد نامناسب پمپ سیرکولاسیون (دبی کم)
دمای روغن بیش از حد بالا می‌رود (Overheating):
- خرابی ترموستات اصلی یا ترموستات حد بالا
- مشکل در سیستم کنترل مشعل (عدم خاموش شدن یا کاهش ظرفیت)
- جریان ناکافی روغن (خرابی پمپ، گرفتگی مسیر، بسته بودن شیر)
صدای غیرعادی از پمپ:
- کاویتاسیون (به دلیل سطح پایین روغن، دمای بیش از حد روغن در ورودی پمپ، گرفتگی فیلتر مکش)
- مشکل در یاتاقان‌ها
- عدم هم‌راستایی پمپ و موتور
- وجود هوا در سیستم
نشتی روغن:
- خرابی آب‌بندی پمپ (مکانیکال سیل)
- شل بودن اتصالات و فلنج‌ها
- ترک یا سوراخ در لوله‌ها یا کویل (به دلیل خوردگی، تنش حرارتی، یخ‌زدگی)
- سرریز شدن از منبع انبساط (به دلیل پر بودن بیش از حد اولیه یا مشکلات دیگر)
مشعل مکرراً روشن و خاموش می‌شود (Cycling):
- تنظیم نامناسب دیفرنشیال ترموستات
- ظرفیت بیش از حد بزرگ مشعل نسبت به بار مورد نیاز
- مشکل در سیستم کنترل شعله یا پرشر سوئیچ هوا
دود سیاه از دودکش (در دیگ‌های سوختی):
- کمبود هوای احتراق
- کثیفی یا گرفتگی نازل سوخت
- فشار نامناسب سوخت
- کیفیت پایین سوخت
نتیجه‌گیری
دیگ روغن داغ صنعتی یک سرمایه‌گذاری ارزشمند و یک ابزار قدرتمند برای تأمین نیازهای حرارتی صنایع مختلف است. با این حال، عملکرد ایمن، کارآمد و طولانی‌مدت این تجهیزات نیازمند دانش فنی، رعایت دقیق دستورالعمل‌ها و تعهد به اصول نگهداری پیشگیرانه است. اپراتورها و تیم‌های فنی با پیروی از راهنمایی‌های ارائه شده در این مقاله، می‌توانند ریسک حوادث را به حداقل رسانده، عمر مفید دستگاه را افزایش دهند و بهره‌وری فرآیندهای خود را بهبود بخشند.
شرکت “بخار صنعت سپهر” به عنوان یکی از پیشگامان در طراحی و ساخت انواع دیگ‌های بخار، دیگ‌های آب گرم و دیگ‌های روغن داغ، همواره در کنار صنایع کشور بوده و آماده ارائه مشاوره، خدمات فنی، قطعات یدکی و آموزش‌های تخصصی در زمینه بهره‌برداری و نگهداری ایمن از این تجهیزات می‌باشد. ایمنی و رضایت شما، اولویت ماست.
